Onderstaand artikel is geschreven door Emely Kornet en gaat over de basis voor projecteren bij choreografieën. Het is een goede inleiding op het gebied van projectie die ook zeker van toepassing is op vakgebieden buiten de choreografie.
Artikel Projecteren en choreografieën, door Emely Kornet
Een 'wow' voor je choreo
De basis voor projecteren bij choreografieën.
Het is als choreograaf mogelijk om met behulp van projecties een wow-factor te creëren. Toch is het voor een onervaren choreograaf niet altijd duidelijk ;wat is projecteren ? Hoe kan je dit toepassen? waar moet je op letten? en wat je moet investeren? Hou er rekening mee dat projecteren kosten met zich meebrengt. Dit artikel geeft antwoord op bovenstaande vragen. Het geeft je daarmee de basiskennis die nodig is om met projecties een choreografie te verrijken. De mogelijkheden zijn onbegrensd, maar het beschikbare budget bepaalt wat kan.
Wat is projecteren ?
Er bestaan veel verschillende betekenissen voor de definitie ‘projecteren’. Als er over projecteren wordt gesproken gaat het over hoe een choreograaf met beeldmateriaal zijn stuk verrijkt. De dans en projectie vormen een geheel. Projecteren moet geen doel op zich zijn. Het beeld dat geprojecteerd wordt staat in dienst van het gehele stuk, doceert Maaike Oldeboer. (professioneel choreograaf)
De vereniging voor podiumtechnologie (Zichtlijnen) beschrijft een aantal functies van projecteren. Een projectie kan iemand meenemen in een tijd, plaats of sfeer. Het biedt de kijker de mogelijkheid kleine details te zien of een ander standpunt in te nemen. De kijker kan gelijktijdig in verschillende tijden, plaatsen of ruimtes zijn en onmogelijke dingen kunnen mogelijk gemaakt worden.
Deze functies bieden een choreograaf de mogelijkheid om een wow-factor te creëren. De wow-factor is het verrassen van de kijker op een plezierige manier. Een choreograaf kan natuurlijk precies doen wat de kijker verwacht en perfect werk afleveren zonder dat de choreografie een wow-factor heeft. Het gaat namelijk om dat verrassingselement, de toevoeging die de kijker niet verwacht. Als een choreograaf zich wil onderscheiden van zijn concurrenten of wil opvallen in het geheel, is de wow-factor hetgeen wat hem verder gaat helpen. Maaike Oldeboer voegt hier aan toe dat voor haar een wow-factor iets is dat nog nooit is gedaan. Dit hoeft voor haar niet helemaal nieuw te zijn. Het kan ook een soort 2.0 versie zijn wat haar enorm verrast.
Hoe je het kan toepassen?
Nu het duidelijk beschreven is wat projecteren inhoudt en wat het teweeg kan brengen, gaan we dieper in op projectietechnieken en toepassingsvormen.
De technieken laten zien op welke manier beeld kan worden ingezet en welke effecten dit geeft.
Stilstaand beeld: met stilstaand beeld wordt bijvoorbeeld het gebruik van foto’s bedoeld. Doordat de afbeelding niet beweegt, leidt het niet af van hetgeen dat op het podium vertoond wordt. Ligt wel aan hetgeen er te zien is bij het stilstaand beeld. Wanneer je oorlogsfoto`s of puppy’s laat zien leidt dat behoorlijk af… Een foto kan als decor dienen en een sfeer en wereld creëren waarbinnen de choreografie wordt uitgevoerd.
Bewegend beeld: bewegend beeld is bijvoorbeeld een film, video of animatie. Bewegend beeld kan afleidend zijn. Toch kan dit een positief effect hebben op je choreografie. Door het gebruik van beeld is het mogelijk het publiek af te leiden en te verrassen. Ook is het mogelijk dat het bewegende beeld een stuk choreografie laat zien.
Videomapping: projecteren kan niet alleen op een scherm maar ook op objecten volgens Wilbert Baam, mede-eigenaar van Somehow. Somehow is een organisatie die bedrijven helpt te innoveren door het ontwikkelen van mobiele diensten. Zo kun je bijvoorbeeld projecteren op een gebouw, een jurk, decorstukken, et cetera. Met videomapping kun je volgens Baam de illusie wekken dat de objecten waarop je projecteert, bewegen of andere vormen aannemen dan het fysieke product.
Live beelden: met live beelden krijgt de kijker direct te zien wat erop dat moment wordt opgenomen. Het is mogelijk op hetzelfde momenten op verschillende plaatsen tegelijk te zijn en kleine details direct te vergroten op een projectiescherm. Projecteren van live beelden kan afstanden verkleinen en vergroten. Live beelden kunnen ook worden gecombineerd met van te voren opgenomen beelden om zo het geheel te manipuleren.
Deze technieken kunnen choreografen helpen bij de keuze hoe zij beeldmateriaal willen inzetten.
Er bestaan volgens vereniging Zichtlijnen vier manieren om projecties in de zetten:
Projectie als lichtbron: een projectie als lichtbron kan als voordeel hebben dat het apart definieerbaar is. Dit wil zeggen dat het licht ‘getekend’ kan worden. Ook is het kleurenpallet oneindig en kan het licht realistisch worden weergegeven. Denk hierbij aan lasershows maar ook filters en gobo`s voor het licht zijn hele goede methodes om dit te bewerkstelligen verteld Johan de Rooij (expert in film en projectie).
Projectie als figuratie: met een projectie als figuratie kunnen elementen aan het decor worden toegevoegd die fysiek niet aanwezig zijn. Het decor wordt dus geprojecteerd zoals bij ‘Mevrouw en Meneer droom’ van Pietragalla en Derouault. Door het projecteren van het decor simuleert een projectie een fictieve wereld en laat het de kijker nadenken over wat hij ziet echt of gesimuleerd is.
Projecties als sfeerelement: daarnaast kan een projectie de sfeer in een stuk bepalen en daar bepaalde kleuren en effecten in toevoegen. Wolken, zee en vuur zijn voorbeelden die heel goed werken.
Een projectie als figurant: deze vorm kan een extra persoon toevoegen en interactie opwekken met de dansers op het podium. Deze figurant hoeft geen echt persoon te zijn maar kan ook een animatie of schaduw zijn waardoor iets onwerkelijks werkelijkheid wordt. De samenwerking kan gebeuren door hele goede timing en training, maar ook bewegingssensoren zoals bij ‘Mevrouw en Meneer Droom’ zijn een goed middel om de interactie te laten plaatsvinden.
Dat deze vormen en technieken onder en los van elkaar beschreven staan, betekent niet dat deze niet te combineren zijn. Juist wel! Ga op zoek naar wat bij het geheel van de choreografie past.
Waar je op moet letten?
Het is verstandig om over een aantal aspecten na te denken voor je een beeld gaat projecteren. Je moet rekening houden met portretrecht. Je mag niet zomaar gebruik maken van alle foto’s en beelden. Wanneer je dan een beeld hebt geselecteerd of gemaakt is de kwaliteit, de grootte, de plaats, de snelheid en de perceptie van het beeld ook erg belangrijk.
Beeldkwaliteit: de kwaliteit van de beeldscherpte , resolutie, is erg belangrijk. Je dient veel aandacht te besteden aan projectie, omdat dit vaak de werkelijkheid simuleert en de werkelijkheid niet bestaat uit grote pixels. Johan de Rooij zegt:’ Ik denk altijd, de bron moet goed zijn, dan kun je met je projecties heel veel aanpassen en is je beeld goed.’ Onscherpe beelden leiden volgens hem af van het geheel.
Beeldgrootte: de grootte van het beeld van de projectie is heel belangrijk. Als het beeld te groot is kan de choreografie wegvallen in het geheel. Dit kan een gewenst effect zijn of juist afbreuk doen aan het stuk.
Plaatsing beeld: maak je het de kijker moeilijk om de projectie te zien dan kan dit een negatief effect hebben. Niet alleen kan de kijker informatie missen ook wordt hij snel vermoeid. Als het beeld fungeert als sfeer of decoratie dan is dit probleem minder groot en kan het worden geplaatst op minder zichtbare gedeeltes van het toneel. (Johan de Rooij)
Snelheid bewegend beeld: als je bewegend beeld gebruikt tijdens een voorstelling is het verstandig het beeld te vertragen. Deze vertraging zorgt ervoor dat de kijker het beeld als achtergrond beschouwd. De aandacht van een mens trekt nou eenmaal snel naar bewegende beelden. Dit kan afbreuk doen aan wat er op het podium vertoond wordt.
Referentiekader beeld: het beeld moet bepaalde emoties oproepen bij de kijker. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, omdat het moet passen in de perceptie van de kijker. Dat wil zeggen het moet passen in zijn referentiekader. Dit referentiekader is gevormd door ervaringen en dus bij iedereen anders. Toch kan het overeenkomsten bevatten. Deze overeenkomsten zijn met beeld te bewerkstelligen en hebben een enorm effect als het lukt.
Als je rekening houdt met deze aspecten hoeft de kijker de projectie niet per se te zien. Het is belangrijk dat ze het effect ervan merken. Dit geldt zowel voor projecties als de rest van de verrijkingen die kunnen worden toegevoegd aan een stuk zoals licht en geluid.
Wat je moet investeren?
Volgens de vereniging Zichtlijnen heeft het gebruik van projectie impact op het creatieve concept.
Het gebruik van projecties kost veel tijd volgens de vereniging. De projecties moeten integreren in het geheel van de voorstelling. Om dit voor elkaar te krijgen moet het beeldmateriaal worden bedacht, gemaakt en uitgewerkt. Zij kaarten aan dat het creatieve proces plaats dient te vinden in samenwerking met het creatieve team zodat regie, decor, licht, geluid en beeld perfect op elkaar aansluiten.
Volgens Johan de Rooij is budget het grootste struikelblok. Vele concepten zijn te duur. De makers hebben inspiratie gehaald uit grote festivals zoals ‘Sensation’ met geweldige lichtshows of uit musicals zoals ‘Soldaat van Oranje’ waarbij soms zelfs in twee lagen wordt geprojecteerd. Deze voorbeelden zijn prachtig, maar het effect wat zij teweegbrengen zijn met een klein budget vaak niet te behalen. Maaike Oldeboer geeft twee gemakkelijk klinkende en logische oplossingen voor een te duur concept, of je maakt je concept goedkoper of je zorgt dat het budget omhoog gaat. De eerste oplossing vereist vaak creatief denkvermogen. Het helpt vaak om uit te zoeken wat mogelijk is met het budget dat beschikbaar is en vandaar te kijken of het effect dat jij voor ogen hebt daarmee te behalen is. Ook voor de tweede oplossing is creativiteit vereist. Het is mogelijk om vooraf subsidie aan te vragen maar ook crowdfunding is tegenwoordig een goede oplossing. Crowdfunding is een manier om met kleine investeringen van velen extra budget te generen.
Projecteren vraagt dus om een investering van tijd en geld. Je dient er goed over na te denken wat, waar en vooral waarom je projecties integreert in je choreografie. Het is geen doel maar een middel om de kijker echt te verrassen. En wat is er nu mooier dan het publiek “wow” te horen roepen!?
Een 'wow' voor je choreo
De basis voor projecteren bij choreografieën.
Het is als choreograaf mogelijk om met behulp van projecties een wow-factor te creëren. Toch is het voor een onervaren choreograaf niet altijd duidelijk ;wat is projecteren ? Hoe kan je dit toepassen? waar moet je op letten? en wat je moet investeren? Hou er rekening mee dat projecteren kosten met zich meebrengt. Dit artikel geeft antwoord op bovenstaande vragen. Het geeft je daarmee de basiskennis die nodig is om met projecties een choreografie te verrijken. De mogelijkheden zijn onbegrensd, maar het beschikbare budget bepaalt wat kan.
Wat is projecteren ?
Er bestaan veel verschillende betekenissen voor de definitie ‘projecteren’. Als er over projecteren wordt gesproken gaat het over hoe een choreograaf met beeldmateriaal zijn stuk verrijkt. De dans en projectie vormen een geheel. Projecteren moet geen doel op zich zijn. Het beeld dat geprojecteerd wordt staat in dienst van het gehele stuk, doceert Maaike Oldeboer. (professioneel choreograaf)
De vereniging voor podiumtechnologie (Zichtlijnen) beschrijft een aantal functies van projecteren. Een projectie kan iemand meenemen in een tijd, plaats of sfeer. Het biedt de kijker de mogelijkheid kleine details te zien of een ander standpunt in te nemen. De kijker kan gelijktijdig in verschillende tijden, plaatsen of ruimtes zijn en onmogelijke dingen kunnen mogelijk gemaakt worden.
Deze functies bieden een choreograaf de mogelijkheid om een wow-factor te creëren. De wow-factor is het verrassen van de kijker op een plezierige manier. Een choreograaf kan natuurlijk precies doen wat de kijker verwacht en perfect werk afleveren zonder dat de choreografie een wow-factor heeft. Het gaat namelijk om dat verrassingselement, de toevoeging die de kijker niet verwacht. Als een choreograaf zich wil onderscheiden van zijn concurrenten of wil opvallen in het geheel, is de wow-factor hetgeen wat hem verder gaat helpen. Maaike Oldeboer voegt hier aan toe dat voor haar een wow-factor iets is dat nog nooit is gedaan. Dit hoeft voor haar niet helemaal nieuw te zijn. Het kan ook een soort 2.0 versie zijn wat haar enorm verrast.
Hoe je het kan toepassen?
Nu het duidelijk beschreven is wat projecteren inhoudt en wat het teweeg kan brengen, gaan we dieper in op projectietechnieken en toepassingsvormen.
De technieken laten zien op welke manier beeld kan worden ingezet en welke effecten dit geeft.
Stilstaand beeld: met stilstaand beeld wordt bijvoorbeeld het gebruik van foto’s bedoeld. Doordat de afbeelding niet beweegt, leidt het niet af van hetgeen dat op het podium vertoond wordt. Ligt wel aan hetgeen er te zien is bij het stilstaand beeld. Wanneer je oorlogsfoto`s of puppy’s laat zien leidt dat behoorlijk af… Een foto kan als decor dienen en een sfeer en wereld creëren waarbinnen de choreografie wordt uitgevoerd.
Bewegend beeld: bewegend beeld is bijvoorbeeld een film, video of animatie. Bewegend beeld kan afleidend zijn. Toch kan dit een positief effect hebben op je choreografie. Door het gebruik van beeld is het mogelijk het publiek af te leiden en te verrassen. Ook is het mogelijk dat het bewegende beeld een stuk choreografie laat zien.
Videomapping: projecteren kan niet alleen op een scherm maar ook op objecten volgens Wilbert Baam, mede-eigenaar van Somehow. Somehow is een organisatie die bedrijven helpt te innoveren door het ontwikkelen van mobiele diensten. Zo kun je bijvoorbeeld projecteren op een gebouw, een jurk, decorstukken, et cetera. Met videomapping kun je volgens Baam de illusie wekken dat de objecten waarop je projecteert, bewegen of andere vormen aannemen dan het fysieke product.
Live beelden: met live beelden krijgt de kijker direct te zien wat erop dat moment wordt opgenomen. Het is mogelijk op hetzelfde momenten op verschillende plaatsen tegelijk te zijn en kleine details direct te vergroten op een projectiescherm. Projecteren van live beelden kan afstanden verkleinen en vergroten. Live beelden kunnen ook worden gecombineerd met van te voren opgenomen beelden om zo het geheel te manipuleren.
Deze technieken kunnen choreografen helpen bij de keuze hoe zij beeldmateriaal willen inzetten.
Er bestaan volgens vereniging Zichtlijnen vier manieren om projecties in de zetten:
Projectie als lichtbron: een projectie als lichtbron kan als voordeel hebben dat het apart definieerbaar is. Dit wil zeggen dat het licht ‘getekend’ kan worden. Ook is het kleurenpallet oneindig en kan het licht realistisch worden weergegeven. Denk hierbij aan lasershows maar ook filters en gobo`s voor het licht zijn hele goede methodes om dit te bewerkstelligen verteld Johan de Rooij (expert in film en projectie).
Projectie als figuratie: met een projectie als figuratie kunnen elementen aan het decor worden toegevoegd die fysiek niet aanwezig zijn. Het decor wordt dus geprojecteerd zoals bij ‘Mevrouw en Meneer droom’ van Pietragalla en Derouault. Door het projecteren van het decor simuleert een projectie een fictieve wereld en laat het de kijker nadenken over wat hij ziet echt of gesimuleerd is.
Projecties als sfeerelement: daarnaast kan een projectie de sfeer in een stuk bepalen en daar bepaalde kleuren en effecten in toevoegen. Wolken, zee en vuur zijn voorbeelden die heel goed werken.
Een projectie als figurant: deze vorm kan een extra persoon toevoegen en interactie opwekken met de dansers op het podium. Deze figurant hoeft geen echt persoon te zijn maar kan ook een animatie of schaduw zijn waardoor iets onwerkelijks werkelijkheid wordt. De samenwerking kan gebeuren door hele goede timing en training, maar ook bewegingssensoren zoals bij ‘Mevrouw en Meneer Droom’ zijn een goed middel om de interactie te laten plaatsvinden.
Dat deze vormen en technieken onder en los van elkaar beschreven staan, betekent niet dat deze niet te combineren zijn. Juist wel! Ga op zoek naar wat bij het geheel van de choreografie past.
Waar je op moet letten?
Het is verstandig om over een aantal aspecten na te denken voor je een beeld gaat projecteren. Je moet rekening houden met portretrecht. Je mag niet zomaar gebruik maken van alle foto’s en beelden. Wanneer je dan een beeld hebt geselecteerd of gemaakt is de kwaliteit, de grootte, de plaats, de snelheid en de perceptie van het beeld ook erg belangrijk.
Beeldkwaliteit: de kwaliteit van de beeldscherpte , resolutie, is erg belangrijk. Je dient veel aandacht te besteden aan projectie, omdat dit vaak de werkelijkheid simuleert en de werkelijkheid niet bestaat uit grote pixels. Johan de Rooij zegt:’ Ik denk altijd, de bron moet goed zijn, dan kun je met je projecties heel veel aanpassen en is je beeld goed.’ Onscherpe beelden leiden volgens hem af van het geheel.
Beeldgrootte: de grootte van het beeld van de projectie is heel belangrijk. Als het beeld te groot is kan de choreografie wegvallen in het geheel. Dit kan een gewenst effect zijn of juist afbreuk doen aan het stuk.
Plaatsing beeld: maak je het de kijker moeilijk om de projectie te zien dan kan dit een negatief effect hebben. Niet alleen kan de kijker informatie missen ook wordt hij snel vermoeid. Als het beeld fungeert als sfeer of decoratie dan is dit probleem minder groot en kan het worden geplaatst op minder zichtbare gedeeltes van het toneel. (Johan de Rooij)
Snelheid bewegend beeld: als je bewegend beeld gebruikt tijdens een voorstelling is het verstandig het beeld te vertragen. Deze vertraging zorgt ervoor dat de kijker het beeld als achtergrond beschouwd. De aandacht van een mens trekt nou eenmaal snel naar bewegende beelden. Dit kan afbreuk doen aan wat er op het podium vertoond wordt.
Referentiekader beeld: het beeld moet bepaalde emoties oproepen bij de kijker. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, omdat het moet passen in de perceptie van de kijker. Dat wil zeggen het moet passen in zijn referentiekader. Dit referentiekader is gevormd door ervaringen en dus bij iedereen anders. Toch kan het overeenkomsten bevatten. Deze overeenkomsten zijn met beeld te bewerkstelligen en hebben een enorm effect als het lukt.
Als je rekening houdt met deze aspecten hoeft de kijker de projectie niet per se te zien. Het is belangrijk dat ze het effect ervan merken. Dit geldt zowel voor projecties als de rest van de verrijkingen die kunnen worden toegevoegd aan een stuk zoals licht en geluid.
Wat je moet investeren?
Volgens de vereniging Zichtlijnen heeft het gebruik van projectie impact op het creatieve concept.
Het gebruik van projecties kost veel tijd volgens de vereniging. De projecties moeten integreren in het geheel van de voorstelling. Om dit voor elkaar te krijgen moet het beeldmateriaal worden bedacht, gemaakt en uitgewerkt. Zij kaarten aan dat het creatieve proces plaats dient te vinden in samenwerking met het creatieve team zodat regie, decor, licht, geluid en beeld perfect op elkaar aansluiten.
Volgens Johan de Rooij is budget het grootste struikelblok. Vele concepten zijn te duur. De makers hebben inspiratie gehaald uit grote festivals zoals ‘Sensation’ met geweldige lichtshows of uit musicals zoals ‘Soldaat van Oranje’ waarbij soms zelfs in twee lagen wordt geprojecteerd. Deze voorbeelden zijn prachtig, maar het effect wat zij teweegbrengen zijn met een klein budget vaak niet te behalen. Maaike Oldeboer geeft twee gemakkelijk klinkende en logische oplossingen voor een te duur concept, of je maakt je concept goedkoper of je zorgt dat het budget omhoog gaat. De eerste oplossing vereist vaak creatief denkvermogen. Het helpt vaak om uit te zoeken wat mogelijk is met het budget dat beschikbaar is en vandaar te kijken of het effect dat jij voor ogen hebt daarmee te behalen is. Ook voor de tweede oplossing is creativiteit vereist. Het is mogelijk om vooraf subsidie aan te vragen maar ook crowdfunding is tegenwoordig een goede oplossing. Crowdfunding is een manier om met kleine investeringen van velen extra budget te generen.
Projecteren vraagt dus om een investering van tijd en geld. Je dient er goed over na te denken wat, waar en vooral waarom je projecties integreert in je choreografie. Het is geen doel maar een middel om de kijker echt te verrassen. En wat is er nu mooier dan het publiek “wow” te horen roepen!?